قصص (قصه)
ریشه «قصص» (QṢṢ)؛ قصه، ماجرا. این ریشه در این معنا 23 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
قصص: (بفتح ق، ص) سر گذشت و تعقيب و نقل قصّه. مصدر و اسم هر دو آمده است. طبرسى ذيل آيه 62 بقره فرموده: قصص بمعنى قصّه و سر گذشت است و در ذيل آيه 111 يوسف فرموده: قصص خبرى است كه بعضى پشت سر بعضى باشد از اخبار گذشتگان. على هذا قَصص مفرد است.
اصل قصّ و قصص بمعنى پى جوئى است «قَصَ اثَرَهُ قَصّاً وَ قَصَصاً: تَتَبَّعَهُ شَيْئاً بَعْدَ شَىْءٍ»، سر گذشت را از آن قصص و قصّه گويند كه گوينده آنرا تعقيب ميكند و در دنبال آنست. فَلَمَّا جاءَهُ وَ قَصَ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ قصص: 25. چون موسى پيش شعيب آمد و سرگذشت خويش را حكايت كرد گفت نترس از قوم ستمكار نجات يافتى (قاموس قرآن، ج6، ص11).
ساخت‌های صرفی در قرآن
قَصَّ (فعل مجرد): 18 بار
قَصَص (اسم): 5 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | قَصَّ | قَصَّ | قَصَّ | قصص: سر گذشت و تعقيب و نقل قصّه | قاموس قرآن، ج6، ص: 11 | |
| آفروآسیایی | *ḳac̣-/*ḳuc̣- | قص | cut | بریدن | ||
| آفروآسیایی | *ḳayac̣- | قیص | end, finish | پایان، تمام کردن | ||
| آفروآسیایی | *ḳ(ʷ)as- | قس | bone | استخوان | ||
| سامی | *ḳuṣ- | قص | 'cut' | بریدن | ||
| سامی | *ḳVyVṣ- | قیص | 'end, finish' (n.) 1, '(road) to end, finish', 'end, end of a road' 3 | "پایان، تمام" 1، "(جاده) به سمت پایان"، "پایان یک جاده" 3 | ||
| سامی | *ḳ(ʷ)ayṣ-, *ḳ(ʷ)aṣṣ- {} *ḳ(ʷ)ayc̣- or *ḳ(ʷ)ac̣y- | قیص | joint, point of connection between bones | مفصل، نقطه اتصال بین استخوان ها | ||
| اکدی | qaṣāṣu | قَصَصُ | ||||
| اگاریتی | qṣ | قص | ||||
| اگاریتی | ḳṣ 1 | قص | 'end, edge (of a garment)' | انتهای، لبه (لباس) | ||
| عبری | qṣṣ, qṣy/w | قصص\ قصی/و | ||||
| عبری | ḳēṣ 1 | قِص | 'end (of a person); border; end (as such)' | پایان (یک شخص)؛ مرز؛ پایان (به این ترتیب)' | [KB 1118] | |
| آرامی | qṣṣ | قصص | ||||
| سریانی | ḳeṣṣā, ḳeʔṣā 1 | قِصصَ\ قِءصَ | 'end, end, fate, death' | "پایان، انتها، سرنوشت، مرگ" | ||
| گعز | ḳʷǝyṣ, ḳʷǝṣ | قیص\ قص | 'leg, shin, shinbone, thigh' | "پا، ساق پا، استخوان ساق، ران" | [LGz 457] | |
| جبالی | ḳéṣi (ḳṣw) 2 | قِصِ (قصو) | JJ 152 | |||
| سقطری | qeṣ | قِص | ||||
| سقطری | máḳṣa 3 | مَقصَ | ||||
| سقطری | míḳṣeh | مِقصِه | 'articulation, falangue' | مفصل، بند انگشت | [LS 381]. | |
| عربی | qṣṣ | قصص | ||||
| عربی | ḳaṣāṣ-, ḳuṣāṣ-, ḳiṣāṣ- | قَصَص-\ قُصَص-\ قِصَص- | 'endroit du derrière de la tête où les cheveux finissent; endroit de la poitrine où les côtes se rencontrent' 'poitrine, os de la poitrine' | در پشت سر جایی که مو به پایان می رسد؛ روی سینه جایی که دنده ها به هم می رسند "سینه، استخوان سینه" | [BK 2 746], ḳaṣīṣ- | |
نیز رجوع کنید: قصص (دنبال کردن)