قرد (ریشه)
ریشه «قرد» (QRD)؛ بوزینه، میمون. این واژه 3 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
قِرد: (بر وزن جسر) بوزينه، جمع آن در قرآن مجيد قردة (بر وزن عنبه) آمده است. قصّه «قردة» سه بار در قرآن ياد شده هر سه در باره يهود و هر سه در خصوص اصحاب سبت است.
1- وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ بقره: 65.
2- وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ ... فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ قُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ اعراف: 163- 166.
اين دو مورد صريح است كه هر دو راجع بيك قوم و يك قضيّه است.
3- مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ غَضِبَ عَلَيْهِ وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنازِيرَ ... مائده: 60 (قاموس قرآن، ج5، ص300-301).
ساخت‌های صرفی در قرآن
قِرَدَة (اسم): 3 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | قِرَدَة | قِرَدَة | قِرَدَة | قِرد: بوزينه، جمع آن در قرآن مجيد قردة آمده است | قاموس قرآن، ج5، ص: 300 | |
| آفروآسیایی | *ḳVr/lVd- (?) | قرد | monkey | میمون | ||
| سامی | *ḳVrd- | قرد | monkey | میمون | ||
| گعز | ḳardināt (pl. ḳǝrādināt) | قَردِنَت ( قرَدِنَت) | 'monkey' | "میمون" | [LGz. 440]. | |
| عربی | ḳird- | قِرد- | 'singe, surtout singe mâle' | میمون به خصوص میمون نر | [BK 2 709], [LA 1956 14 350], ḳird-at- | |