افکار منفی
افکار منفی؛ به افکار بد و غیر سازنده گفته می شود که روح و روان فرد را تخریب می کند و وی را به سمت انجام یا گرفتن تصمیم بد با عواقب ناخوشایند وا می¬دارد. اینگونه افکار در قرآن کریم طبقه بندی شده¬اند و بسته به موقعیت فرد تأثیر بسیار یا کم دارند و چه بسا، هجمه بسیار آن می¬تواند به دگرکشی ختم شود.
افکار منفی در روان شناسی
افکار منفی نوعی مونولوگ یا خودگویی[۱] دردسرساز و مزاحم است که در خودآگاه افراد وجود دارد و بسته به شدت و ضعف این افکار در ذهن، باعث ایجاد خلق و خوی منفی[۲] و مانع رسیدن فرد به اهدافش می‌شود. درواقع، علت پدید آمدن چنین خودگویی ریشه در کودکی[۳] دارد؛ اما اگر درمان نشود، می¬تواند با علم نداشتن به وقایع و حوادث[۴]، عادت کردن به دیدن جوانب منفی[۵] و انعکاس اخبار منفی[۶] بر انسان سیطره پیدا کند. اینگونه افکار بر دو نوع استوار است. نوعی از این افکار، تأثیر خفیفی از افسردگی و آزار را برای فرد پدید می¬آورد که با درمان‌های روانشناختی و روانپزشکی برطرف می‌شود. نوع دیگر، تأثیر شدیدی بر فرد می¬گذارد که منجر به خودکشی‌ها و دگرکشی‌ها می‌شود.[۷]
جایگاه افکار منفی در قرآن
افکار منفی در قرآن به افکاری گفته می¬شود که سوء ظن را در مورد افراد تقویت می¬کند و انسان را به انجام امور ناپسند از سطح ضعیف تا قوی سوق می¬دهد. به عنوان نمونه، برخی از این افکار در سطح قوی می¬تواند از یک فرد معمولی، یک دشمن خطرناک بسازد و حتی موجبات دگرکشی[۸] را فراهم ¬نماید. در عین حال، برخی دیگر از افکار منفی هستند که خیلی خطرناک و پلید نیستند؛ اما انسان را از دریافت فیوضات الهی یا خیر کثیر منع می نمایند. به عنوان نمونه، برخی از افراد در اثر پروراندن افکار منفی از برکات همراهی با اولیای الهی یا پیامبر(ص)[۹] محروم شدند.
درمان افکار منفی در قرآن
یکی از راهکارهای درمان افکار منفی، امیدوار بودن به رحمت و فضل الهی[۱۰] است ¬که تنها دعاگویان و مؤمنان از این رحمت بهره می¬برند؛ زیرا آنها با دعا و نیایش، آثار افسردگی[۱۱] و ناتوانی در انجام امور را از بین می¬برند و از خداوند توفیق و عاقبت نیک را مسئلت می¬دارند. نمونه¬های قرآنی از شفای ایوب، نجات موسی(ع) از دریا، نجات یونس از دل نهنگ گویای این است که مؤمنان در تلاش بودند از افکار منفی دوری کنند و بر قدرت خداوند متعال تکیه و توکل[۱۲] کنند و موجبات استجایت دعا را فراهم کنند.[۱۳] راهکار دیگر در این رابطه، معاشرت با همنشین خوب است که افکار مثبت و سازنده همراه با بلند نظری فکری را به ذهن انسان إلقاء و متبادر می¬کند. اینگونه افراد، با فكر مثبت و روان آرام در برابر انسان قرار مىگیرند و هرگونه ترس و اندوه[۱۴] را از ذهن یا درون انسان بیرون می¬کنند. از این رو، معاشرت انسان با همنشین بد[۱۵] مورد نکوهش قرار گرفته است. راهکار دیگری که قرآن پیشنهاد داده است، دوری از القائات و وسوسه¬های شیاطین انس و جن[۱۶] است. در حقیقت، تبادر این وسوسه¬ها به ذهن انسان است که عمر انسان را ضایع کرده و انسان را به سمت عملکردهای منفی و در نهایت به سمت بزهکاری و ارتکاب ناهنجاری‌ها پیش می¬برد؛ زیرا کار شیطان این است¬كه رأی‌ها و افکار نادرست را به جای وحی یا عقل بنشاند و از نیروی خیال برای ضرر رساندن به انسان عمل نماید.[۱۷]
منابع
جیرانی، محسن، (1400)، درمان شناختی افسردگی براساس منابع اسلامی، اسلام و پژوهش¬های روان شناختی، ش اول، ص51-39.
ارجاعات
- ↑ . فیلم | راهکارهای مقابله با افکار منفی.
- ↑ . ویکی پدیا.
- ↑ . نگرش قرآن به راهکارهای موفقیت.
- ↑ . نداشتن مطالعه و تعليم مانع شناخت قرآن می‌شود.
- ↑ . چرا از غر زدن لذت می بریم.
- ↑ .ترویج افکار منفی از سوی رسانه‌ها ممنوع/ تضعیف روحیه مردم خیانت به امام و شهداست.
- ↑ . ویروس «افکار منفی» از کرونا خطرناک‌تر است / از مجاورت با افراد ناامید بپرهیزید.
- ↑ . إِنَّهُ فَكَّرَ وَ قَدَّرَ فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ؛ «آرى، [آن دشمن حقّ] انديشيد و سنجيد. كُشته بادا، چگونه [او] سنجيد؟» (مدثر/19-18).
- ↑ . بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَنْقَلِبَ الرَّسُولُ وَ الْمُؤْمِنُونَ إِلى أَهْلِيهِمْ أَبَداً وَ زُيِّنَ ذلِكَ فِي قُلُوبِكُمْ وَ ظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَ كُنْتُمْ قَوْماً بُوراً؛ [نه چنان بود،] بلكه پنداشتيد كه پيامبر و مؤمنان هرگز به خانمان خود بر نخواهند گشت، و اين [پندار] در دلهايتان نمودى خوش يافت، و گمان بد كرديد، و شما مردمى در خور هلاكت بوديد.» (فتح/12)
- ↑ . قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً؛ «بگو: «اى بندگان من- كه بر خويشتن زيادهروى روا داشتهايد- از رحمت خدا نوميد مشويد. در حقيقت، خدا همه گناهان را مىآمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است» (زمر/53).
- ↑ . دقت در انتخاب آیات متناسب با مکان، زمان و مخاطبان + صوت؛ جیرانی، 1400، ص42.
- ↑ . خواندن شرح حال عالمان دین مانع از رسوخ افکار منفی می‌شود.
- ↑ . نیایش؛ هدیه الهی برای خروج از افکار منفی/ از خدا عاقبت نیک بخواهید.
- ↑ . أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ «آگاه باشيد، كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مىشوند» (یونس/62)
- ↑ . قالَ قَرِينُهُ رَبَّنا ما أَطْغَيْتُهُ وَ لكِنْ كانَ فِي ضَلالٍ بَعِيد؛ «[شيطانِ] همدمش مىگويد: «پروردگار ما، من او را به عصيان وانداشتم، ليكن [خودش] در گمراهى دور و درازى بود.» (ق/27).
- ↑ . مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ؛ از شرّ وسوسهگر نهانى؛ آن كس كه در سينههاى مردم وسوسه مىكند،چه از جنّ و [چه از] انس.» (ناس/6-4).
- ↑ .دانشنامه پژوهه؛ ترویج مهربانی و آرامش مقدمه ای برای ظهور مهدی موعود است؛ نسخه‌ای برای رهایی از افکار منفی؛ پادکست | افکار منفی را رها کنیم؛ آرامش از دیدگاه قرآن/ دستیابی به آرامش از خواسته‌های همیشگی بشر است؛ خواندن شرح حال عالمان دین مانع از رسوخ افکار منفی می‌شود.