قرأ (خواندن)
ریشه «قرأ» (QRˀ)؛ قرائت، خواندن. این ریشه در این معنا 87 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
قرء: جمع كردن. «قَرَأَ الشّىء قَرْءاً و قُرْآناً: جمعه و ضمّ بعضه الى بعض» خواندن را از آن قرائت گويند كه در خواندن حروف و كلمات كنار هم جمع ميشوند راغب گويد: «الْقِرَاءَةُ ضمّ الحروف و الكلمات بعضها الى بعض فى التّرتيل»
فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ نحل: 98. چون قرآن خواندى بخدا پناه بر وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ اعراف:
204. چون قرآن خوانده شود گوش كنيد و ساكت باشيد تا مورد رحمت قرار گيريد.
قرآن: اين لفظ در اصل مصدر است بمعنى خواندن. چنانكه در بعضى از آيات معناى مصدرى مراد است مثل إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ قيامة: 17- 18. سپس قرآن علم است بكتاب حاضر كه بر حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله نازل شده باعتبار آنكه خواندنى است و آن مصدر از براى مفعول (مقروّ) است، قرآن كتابى است خواندنى بايد آنرا خواند و در معانيش دقّت و تدبّر نمود بنظر نگارنده همان خواندن سبب تسميه اين كتاب عظيم باين نام است. چنانكه خود قرآن بخواندن آن كاملا اهميّت ميدهد وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ نمل: 92. وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا مزمّل: 4. فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ مزمّل: 20 (قاموس قرآن، ج5، ص260-262).
ساخت‌های صرفی در قرآن
قَرَأَ (فعل مجرد): 16 بار
اَقرَأَ (فعل باب افعال): 1 بار
قُرآن (مصدر/علم کتاب): 70 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | قَرَأَ | قَرَأَ | قَرَأَ | قرء: خواندن | قاموس قرآن، ج5، ص: 260 | |
| آفروآسیایی | *ḳarVʔ- | قرء | shout | فریاد | ||
| آفروآسیایی | *ḳar- | قر | horn | شاخ و شیپور | ||
| آفروآسیایی | *ḳur(aH)- (?) | قر | bark | پوست کندن | ||
| سامی | *ḳVrVʔ- | قرء | 'call, shout' 1, 'read' 2 | "صدا زدن، فریاد زدن" 1، "خواندن" 2 | ||
| سامی | *ḳarn- | قرن | horn | شاخ و شیپور | ||
| اکدی | qerû 1 | قِرُ | ||||
| اکدی | ḳarnu OA, OB on | قَرنُ \ | [CAD ḳ 134], [AHw 904] | |||
| اگاریتی | qrʔ 1 | قرء | ||||
| اگاریتی | ḳrn | قرن | [Aist 283] | |||
| فنیقی | PHO ḳrn | قرن | [T 294] | |||
| عبری | qrʔ 1, 2 | قرء \ | ||||
| عبری | ḳärän | قَرَن | [KB 1144] | |||
| آرامی | qrʔ 1 | قرء | ||||
| آرامی | PLM ḳrnʔ | قرنء | [HJ 1034] | |||
| آرامی بایبل | ḳärän (ḳarnā) | قَرَن (قَرنَ) | [KB deutsch 1776] | |||
| آرامی یهودی | ḳǝran, ḳärän (ḳarnā) | قرَن\ قَرَن (قَرنَ) | [Ja 1422]; ḳrn [Sok 506] | |||
| سریانی | ḳarnā | قَرنَ | [Brock 697] | |||
| آرامی جدید | NSYR ḳāna | قَنَ | 'Horn' | شاخ و 'شیپور' | [MP 122] MMND ḳarna [M MND 506] (given in brackets while a common term for | |
| مندایی | ḳarna | قَرنَ | [DM 403] | |||
| گعز | ḳarn | قَرن | [LGz 442] | |||
| مهری | ḳōn (pl. ḳǝrūn) | قُن (قرُن) | [JM 236] | |||
| جبالی | ḳun (pl. ḳérún) | قُن (قِرُن) | [JJ 150]. | |||
| حرصوصی | ḳōn (pl. ḳerōn) | قُن (قِرُن) | [JH 77] | |||
| سقطری | ḳan (pl. ḳírihon) | قَن (قِرِهُن) | [LS 377] | |||
| عربی | qrʔ | قرء | ||||
| عربی | ḳarn- | قَرن- | [BK 2 727] | |||