دم (ریشه)

از قرآن پدیا
نسخهٔ تاریخ ‏۱۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۴۶ توسط Tabasi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ریشه «دم» (dam)؛ خون. این واژه 10 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

دم: خون. اصل آن دمى است و بعضى دمو گفته‏اند (اقرب) «إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ‏ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ ...» بقره: 173 جمع آن دماء است مثل‏ «أَ تَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَ يَسْفِكُ‏ الدِّماءَ ... بقره: 30 (قاموس قرآن، ج2، ص359).

ساخت‌های صرفی در قرآن

دَم (اسم): 10 بار

ریشه‌شناسی

زبان لفظ لفظ با آوانویسی عربی معنای انگلیسی معنای فارسی توضیح منبع
قرآن دَم دَم دَم دم: خون قاموس قرآن، ج‏2، ص: 359
آفروآسیایی *dam- دم blood خون
آفروآسیایی *ʔad-Vm- ءد hide, skin پنهان کردن، پوست
آفروآسیایی *(ʔa-)dVm- ~ *diʔm- دم red قرمز
آفروآسیایی
آفروآسیایی
سامی *dam-, *ʔa-dam- دم blood خون
سامی *ʔada/īm- ءدم 'skin' 'پوست'
سامی *ʔadam- ~ *dVʔVm- ءدم red قرمز
سامی *(ʔa-)dām- دم 'red' 'قرمز'
سامی *dVm- دم 'wound' (v.) 'زخم' (v.)
اکدی damu OA-OB on دَمُ - ُن 'blood'; also adamatu (and adanatu, with assimilation of m > n before d?) "خون" [CAD d 75], dāmu [AHw 158]
اکدی adam- َدَم- 'red', daʔm- 'dark-colored, dark-red' "قرمز"، "رنگ تیره، قرمز تیره"
اکدی adamātu (adumātu) s. pl. tantum َدَمَتُ (َدُمَتُ) س.  تَنتُم 'dark red earth (used as a dye)' OB  'a red garment' "خاک قرمز تیره (به عنوان رنگ استفاده می شود)"، "لباس قرمز" [CAD a1 94] (otherwise from "earth"), adamu (adammu, adumu) OAkk on
اگاریتی dm دم [DLU 132], /damu ?/ [Huehner 119]
اگاریتی ʔadm ءَدم 'to paint red', ʔadmānu 'red (soil)' «قرمز رنگ کردن»، "قرمز (خاک)"
اگاریتی ʔidm ءِدم 'red (?)'  ' red (earth)' 'قرمز (؟)'"قرمز (زمین)" [DLU 9]; ʔadmānu
فنیقی PUN dume (sing. suff. 1st pers. sing.)   دُمِ (سِنج.  ست فِرس. سِنج.) 'su parentesco, su sangre' خویشاوندی(والدین؟)، خون [HJ 251] (highly uncertain); ʔdmy[Fuentes 60] (cf. Augustine "punice edom sanguis dicitur"
عبری dām دَم 'red blood' "خون قرمز" [KB 224]; ʔadmātō (hap. in Dt 3243)[ibid. 15-16]
عبری ʔādam ءَدَم 'be red', ʔādōm 'dark-red', ʔădamdām 'bright-red, reddish' «قرمز بودن»، "قرمز تیره"، "قرمز روشن، مایل به قرمز"
عبری ʔādōm ءَدُم 'reddish(-brown), of blood, grape-juice, lentils, cow, horse, skin' 'bright red, reddish' "قرمز (قهوه ای)، خون، آب انگور، عدس، گاو، اسب، پوست" "قرمز روشن، مایل به قرمز" [KB, 15], ʔădamdām
آرامی OLD OFF dm   OFF دم [HJ 251]
آرامی dmm دمم
آرامی یهودی dǝmā (also دمَ (َلسُ 'life') "زندگی" [Ja 312]; ʔădām, ʔadmā, ʔidmā [ibid. 17]; ʔydmh
سریانی dǝmā دمَ [Brock 156]
آرامی جدید MAL ed_ma   ِذمَ 'Blut'  'Blut' خون [Berg 21] BAH ed_ma
مندایی dma دمَ [DM 111] (as for zma, ʕzma with the same meaning [ibid. 168], see *zam- (?), No. ); adma, ʕdma [ibid. 8, 111]
عربی جنوبی SAB dm   دم [SD 36]
گعز dam دَم
گعز ʔaddāmāwi ءَددَمَوِ
گعز ʔaddāmāwi ءَددَمَوِ 'red' 'قرمز' [LGz 8]
مهری dǝm دم 'pus' "چرک" [JM 71]
جبالی dihm do. دِهم  [JJ 39]
سقطری dīm do. دِم  [SSL 3 94]; also dem [SSL LS 1454]
عربی dam- دَم- [BK 1 736]
عربی ʔada/īm- ءَدَ/ِم-
عربی ʔudm-at- ءُدم-َت- 'red color' 'to paint red' 'رنگ قرمز'"قرمز رنگ کردن" [Blachère 63]; dmm
عربی dmm دمم 'teindre en rouge' چیزی را قرمز رنگ کردن [BK 1 728]
عربی جدید NYEM damm   دَمم [Behnstedt 387] (same form in most ARB DIAL)

منابع

دمو (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2