عثمان طاها

أبو مروان عثمان بن عبده بن حسین بن طه الحلبی‌ تركماني(معروف به عثمان طاها)(زاده 1934م در ریف حلب) ؛ کاتب و هنرمند سوری قرآن.

زندگی

استاد عثمان طاها در حال کتابت قرآن

عثمان طاها در سال ۱۹۳۴ میلادی در ریف حلب متولد شد. وی اصالتاً کرد است و دوران اقامتش در سوریه در منطقه «عفرین» از مناطق کردنشین سوریه بوده است. وی اصول خط عربی را نزد پدر آموخت و پس از آن نزد خطاطان سرشناسی همچون محمدعلی مولوی و ابراهیم رفاعی در حلب و محمد بدوی دیرانی در دمشق شاگردی کرد و نهایتا موفق شد اجازه خطاطی را در سال ۱۹۷۳ میلادی از حامد الآمدی اهل کشور ترکیه دریافت کند. طاها علاوه بر خوشنویسی، مدرک لیسانس رشته «شریعت اسلامی» را دارد. وی تا کنون ۱۴ بار ( و از قرائات عشر ۷ قرائت ) قرآن را کتابت کرده‌ و مصحف مدینه که امروز از معروف ترین مصاحف جهان اسلام به شمار می آید به خط وی می باشد.

وی از سال ۱۹۸۸ میلادی که به عربستان سعودی مهاجرت کرد، در چاپخانه قرآن کریم ملک فهد، در مدینه مشغول به کار است. قرآن دست خط وی، به دلیل ویژگی‌های زیادی که دارد، در حال حاضر پر تیراژترین قرآن موجود در جهان است. به رغم حضور دراز مدت وی در مجمع ملک فهد عربستان اما وی فاقد تابعیت این کشور بوده است و نهایتا در سال 1443 هجری با دستور پادشاه عربستان سعودی موفق به اخذ تابعیت عربستان شد.او در حال حاضر در منطقه «حی الازهری» مدینه منوره ساکن است.

عثمان طه تا حدودی به زبان فارسی مسلط است و این تسلط را به سبب علاقه به خط نستعلیق فارسی و لزوم یادگیری معنای کلمات هنگام نگارش و همچنین داشتن دوستانی فارسی زبان همچون استاد «امیرخانی» از ایران می داند.

آغاز به کار کتابت قرآن در سوریه

او نخستین بار در سال ۱۹۷۰ میلادی به دستور وزارت اوقاف و شئون اسلامی سوریه شروع به کتابت قرآن کرد. وی در ابتدای کار نسبت به روی‌آوردن به این کار مردد بود و هراس داشت اما در نهایت این تکلیف را پذیرفت و به آن تن داد.

دعوت به عربستان توسط مجمع ملک فهد

در حین افتتاح مجمع ملک فهد در مدینه منوره، مسئولان این مجمع در جستجوی نسخه‌ای از قرآن بودند که به خط‌ الرسم عثمانی و به روایت «حفص» نوشته شده و خط آن واضح و قرائت آن آسان باشد، قرآنی که عثمان طاها برای «دارالشامیه» دمشق کتابت کرده بود، مورد توجه و رضایت آنان قرار گرفت و زمانی که این نسخه را دیدند، از خط و سبک نوشتاری آن خوششان آمد و به این نتیجه رسیدند که پس از انجام برخی تغییرات، آن را در مجمع چاپ کنند.

پس از آن، کمیته علمی مجمع ملک فهد در سال ۱۹۸۸ میلادی با آمدن وی به عربستان و فعالیت در این مجمع به عنوان خطاط قرآن‌های مدینه منوره موافقت کرد و وی به این کشور آمده و در مدینه ساکن شد. وی پس از حضور در مدینه قرآن دیگری به روایت حفص نوشت؛ قرآنی که هر صفحه از آن با آیه‌ای تمام می‌شد و خلاصه تجربیاتش در آن پیاده شده بود؛ نتیجه زحمت وی تولید اثری شد که در نهایت شکوه و زیبایی بود و به عنوان یکی از قرآن‌های شاخص و شاهکار مجمع، مورد استقبال همه مسلمانان جهان قرار گرفت.

پس از مصحف مدینه، کتابت قرآن دیگری به روایت حفص و با خط‌ الرسم عثمان طه طبق مصحف شمرلی(از قرآن‌های معروف در مصر) و قرآن‌هایی به روایت ورش، قالون و الدوری توسط وی نگارش یافت که مجمع آن را چاپ و منتشر کرد.

نمونه ای از مصحف مدینه به خط عثمان طاها

عثمان طه از آن زمان تا به امروز در مجمع چاپ قرآن ملک فهد مشغول فعالیت بوده است و با وجود هشتاد سال سن، همچنان مشتاق کتابت دوباره قرآن است و به گفته خودش هر زمان که نگارش یک قرآن را به پایان می‌برد، روح و جانش مشتاق خوشنویسی قرآنی دیگر است که زیباتر از قبلی باشد.

ویژگی کتابت عثمان طاها

غالب قرآن‌های موجود در کشورها بخط عثمان طه است. بهترین امتیاز کار این نویسنده تنظیم قرآن در صفحات با آیات کامل است لذا آیه ۲۸۲ بقره که طولانی‌ترین آیه قرآن است در یک صفحه گنجانده شده (ص. ۴۸) و کل قرآن در ۶۰۴ صفحه تنظیم گردیده‌است. هر صفحه 15 خط. علاوه بر این هر جزء این قرآن به استثنای جز اول و آخر در ۲۰ صفحه تنظیم گشته‌اند. دیگر ویژگی این قالب خطی این است که تمامی مذاهب اسلام به ویژه اهل سنّت از همین نسخه قرآن استفاده می‌کنند.

تاثیر تحصیلات دینی عثمان طه در تمایز یافتن کتابتش

عثمان طه معتقد است تحصیلات عالیه او موجب شده است که مفاهیم آیات قرآن کریم را به آسانی درک کند. وی در مصاحبه ای اظهار داشته است که

«مسئله در کتابت آیات قرآن برای من دشوار بود، زیرا زمانی که مشغول نگارش آیات بهشت و نعمت‌های خداوند می‌شدم، آرزو می‌کردم که کتابت این آیات تمام نشود. اما زمانی که آیات مربوط به آتش جهنم و عذاب خداوند را می‌نوشتم، دستانم می‌لرزید و بسیار مراقب بودم که خطم از شدت ترس و هراس تغییر نکند.

وی افزود: در زمان نوشتن آیات عذاب، گاهی بدنم عرق می‌کرد، زیرا موضوع عذاب جهنم امری بسیار وحشتناک است. اما خداوند صبر و قدرت به من عطا فرمود تا کتابت قرآن کریم را کامل کنم.»

روایت های شخصی عثمان طاها از کتابت قرآن

وی در مصاحبه های خود خاطرات متعددی را از احساساتش هنگام کتابت قرآن بیان کرده. از جمله اینکه هنگام نگارش قرآن دوست ندارد کسی در کنارش باشد. وی هنگام کتابت به قدری در زیبایی خطوط و معانی قرآن غرق می‌شود که وجود هیچ‌کس را در کنارش احساس نمی‌کند.

وی در تمام مدتی که به قرآن‌نویسی مشغول بوده است وضو داشته، مگر یک بار که وضو را فراموش کرده است. وی با اینکه در آن روز برای تکمیل کتابت قرآن به چاپخانه رفته بود اما با وجود تلاش‌های بسیار نتوانست با قلمی که مخصوص این کار بود کتابت کند. در همین احوال به یادش می آید که وضو نگرفته‌ و بدین روی حکمت توقف صورت گرفته در کارش را در می یابد.

انتقادات به خط عثمان طه

به رغم فراگیری خط عثمان طاها اما پاره ای از انتقادات به این خط وجود دارد. برای مثال آیت الله مکارم شیرازی و برخی دیگر از خوشنویسان و کاتبان قرآن معتقد هستند که در نگارش متن قرآن به خط عثمان طاها پاره ای از اغلاط فنی نگارشی وجود دارد. همچنین آیت الله جوادی آملی معتقدند خواندن و نوشتن قرآن کریم با خط عثمان طه برای بسیاری از افرادی که می‌خواهند قرآن را آموزش ببینند دشوار است؛ زیرا خط نستعلیق، عروس خط‌هاست و بهتر است هر کشوری خط خوانای خود را به عنوان معیار کتابت قرآن دهد.

منابع

ایکنا

ویکی پدیا