صبر (ریشه)

ریشه «صبر» (ṢBR)؛ صبر، شکیبایی. این ریشه 103 بار در قرآن کریم آمده است.

معنای لغوی

صبر: حبس. امساك. در اقرب آمده «صَبَرَ الدَّابَّةَ حَبَسَهَا بِلَا عَطْفٍ» راغب امساك در تنگى گفته است.

صبر: خويشتن دارى و حبس نفس است بر چيزيكه شرع و عقل تقاضا ميكند، يا از چيزيكه شرع و عقل از آن نهى ميكند.

«فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ» احقاف: 35. اين صبر همان سعه صدر و استقامت در راه حق است.

«وَ الصَّابِرِينَ‏ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِينَ الْبَأْسِ» بقره: 177.

اصطبار: خويشتن را وادار كردن بصبر است‏ «فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ» مريم: 65.

مصابره: را غلبه در صبر گفته‏اند (كشاف- اقرب) «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» آل عمران: 200 (قاموس قرآن، ج4، ص106).

ساخت‌های صرفی در قرآن

صَبَرَ (فعل مجرد): 57 بار

صابِر (اسم فاعل): 22 بار

صَبر (اسم): 15 بار

صَبّار (اسم مبالغه): 4 بار

صابَرَ (فعل باب مفاعله): 1 بار

اِصطَبَرَ (فعل باب افتعال): 3 بار

ما اَصبَرَ (صیغه تعجب): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	صَبَرَ	صَبَرَ	صَبَرَ	صبر: حبس		قاموس قرآن، ج‏4، ص: 105
آفروآسیایی	*c̣VbVr-	صبر	sharp instrument	ابزار تیز
سامی	*ṣibār-	صبر	'pointed tool'	"ابزار نوک تیز"
اکدی	ṣibāru	صِبَرُ

منابع

صبر (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2