دم (ریشه)

ریشه «دم» (dam)؛ خون. این واژه 10 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

دم: خون. اصل آن دمى است و بعضى دمو گفته‏اند (اقرب) «إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ‏ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ ...» بقره: 173 جمع آن دماء است مثل‏ «أَ تَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَ يَسْفِكُ‏ الدِّماءَ ... بقره: 30 (قاموس قرآن، ج2، ص359).

ساخت‌های صرفی در قرآن

دَم (اسم): 10 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	دَم	دَم	دَم	دم: خون		قاموس قرآن، ج‏2، ص: 359
آفروآسیایی	*dam-	دم	blood	خون
آفروآسیایی	*ʔad-Vm-	ءد	hide, skin	پنهان کردن، پوست
آفروآسیایی	*(ʔa-)dVm- ~ *diʔm-	دم	red	قرمز
آفروآسیایی
آفروآسیایی
سامی	*dam-, *ʔa-dam-	دم	blood	خون
سامی	*ʔada/īm-	ءدم	'skin'	'پوست'
سامی	*ʔadam- ~ *dVʔVm-	ءدم	red	قرمز
سامی	*(ʔa-)dām-	دم	'red'	'قرمز'
سامی	*dVm-	دم	'wound' (v.)	'زخم' (v.)
اکدی	damu OA-OB on	دَمُ - ُن	'blood'; also adamatu (and adanatu, with assimilation of m > n before d?)	"خون"		[CAD d 75], dāmu [AHw 158]
اکدی	adam-	َدَم-	'red', daʔm- 'dark-colored, dark-red'	"قرمز"، "رنگ تیره، قرمز تیره"
اکدی	adamātu (adumātu) s. pl. tantum	َدَمَتُ (َدُمَتُ) س.  تَنتُم	'dark red earth (used as a dye)' OB  'a red garment'	"خاک قرمز تیره (به عنوان رنگ استفاده می شود)"، "لباس قرمز"		[CAD a1 94] (otherwise from "earth"), adamu (adammu, adumu) OAkk on
اگاریتی	dm	دم				[DLU 132], /damu ?/ [Huehner 119]
اگاریتی	ʔadm	ءَدم	'to paint red', ʔadmānu 'red (soil)'	«قرمز رنگ کردن»، "قرمز (خاک)"
اگاریتی	ʔidm	ءِدم	'red (?)'  ' red (earth)'	'قرمز (؟)'"قرمز (زمین)"		[DLU 9]; ʔadmānu
فنیقی	PUN dume (sing. suff. 1st pers. sing.)	دُمِ (سِنج.  ست فِرس. سِنج.)	'su parentesco, su sangre'	خویشاوندی(والدین؟)، خون		[HJ 251] (highly uncertain); ʔdmy[Fuentes 60] (cf. Augustine "punice edom sanguis dicitur"
عبری	dām	دَم	'red blood'	"خون قرمز"		[KB 224]; ʔadmātō (hap. in Dt 3243)[ibid. 15-16]
عبری	ʔādam	ءَدَم	'be red', ʔādōm 'dark-red', ʔădamdām 'bright-red, reddish'	«قرمز بودن»، "قرمز تیره"، "قرمز روشن، مایل به قرمز"
عبری	ʔādōm	ءَدُم	'reddish(-brown), of blood, grape-juice, lentils, cow, horse, skin' 'bright red, reddish'	"قرمز (قهوه ای)، خون، آب انگور، عدس، گاو، اسب، پوست" "قرمز روشن، مایل به قرمز"		[KB, 15], ʔădamdām
آرامی	OLD OFF dm	OFF دم				[HJ 251]
آرامی	dmm	دمم
آرامی یهودی	dǝmā (also	دمَ (َلسُ	'life')	"زندگی"		[Ja 312]; ʔădām, ʔadmā, ʔidmā [ibid. 17]; ʔydmh
سریانی	dǝmā	دمَ				[Brock 156]
آرامی جدید	MAL ed_ma	ِذمَ	'Blut'  'Blut'	خون		[Berg 21] BAH ed_ma
مندایی	dma	دمَ				[DM 111] (as for zma, ʕzma with the same meaning [ibid. 168], see *zam- (?), No. ); adma, ʕdma [ibid. 8, 111]
عربی جنوبی	SAB dm	دم				[SD 36]
گعز	dam	دَم
گعز	ʔaddāmāwi	ءَددَمَوِ
گعز	ʔaddāmāwi	ءَددَمَوِ	'red'	'قرمز'		[LGz 8]
مهری	dǝm	دم	'pus'	"چرک"		[JM 71]
جبالی	dihm do.	دِهم				[JJ 39]
سقطری	dīm do.	دِم				[SSL 3 94]; also dem [SSL LS 1454]
عربی	dam-	دَم-				[BK 1 736]
عربی	ʔada/īm-	ءَدَ/ِم-
عربی	ʔudm-at-	ءُدم-َت-	'red color' 'to paint red'	'رنگ قرمز'"قرمز رنگ کردن"		[Blachère 63]; dmm
عربی	dmm	دمم	'teindre en rouge'	چیزی را قرمز رنگ کردن		[BK 1 728]
عربی جدید	NYEM damm	دَمم				[Behnstedt 387] (same form in most ARB DIAL)

منابع

دمو (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2